Modern Bilimin Ortaya Çıkmasında Kimler Rol Oynamıştır?
Özellikle geçen yüzyıl boyunca din karşıtları, bilimi Tanrı inancına karşı bir silah olarak kullanmaya çalışmışlardır. Ancak hakikat şu ki, birçok çığır açan düşünürler ve modern bilimin kurucuları adanmış Hiristiyanlardı. Konuyla ilgili ustaca incelemesinde1, Profesör Rodney Stark modern bilimin ortaya çıkışında Hiristiyan teolojisinin kritik bir rol oynadığını ileri sürer. Aşağıda, sunduğu güçlü kanıtlar yer almaktadır:
- ‘Karanlık Çağ’ karanlık değildi, aksine sona erdiğinde Avrupa’yı dünyanın geri kalanından öne geçiren hızlı teknolojik ilerleme süreciydi.
- 16. yüzyılın bilimsel devrimi, 9 ila 13. yüzyıllarda yükselen İslam biliminin ve Avrupalı Skolastik âlimlerin 11. yüzyılda başlatıp sonrasında yeni kurulan Hiristiyan üniversitelerinin devam ettirdiği çalışmaların ardından ortaya çıkmıştır.
- Gelişim süreci yalnızca Hiristiyan âlimler; Aristoteles, Platon ve diğer Yunan filozoflarının çalışmalarına karşı çıkma özgürlüğü elde ettiklerinde gerçekleşti.
- Bilim, doğanın işleyişini açıklayan ve bu açıklamaları sistematik gözlemler ve deneyler aracılığıyla test eden organize bir çabadır. Yunanlar, Romalılar, Çinliler ve diğer medeniyetlerin dünyanın nasıl işlediğini anlamaya yönelik daha önceki girişimleri, teknik yenilikleriyle birlikte eleştirel hipotez testinin ampirik (deneysel) katkısından yoksun oldukları için bugünkü manada bilim değildi.
- Bilim sadece Avrupa’da gelişti, çünkü adanmış Hiristiyanlar doğada Tanrı’nın elini idrak etmenin görevleri olduğuna inandılar. Bunun yapılması gerektiğine inandılar.
- Ayrıca bunun yapılmasının mümkün olduğuna da inandılar. Hiristiyanlık Tanrı’yı, değişmez ve anlaşılabilir ilkelere göre hareket eden bir evren yaratmış, akıl sahibi, duyarlı, güvenilir ve her şeye gücü yeten bir varlık olarak tasvir eder. Hiristiyanlar mantık ve gözlem yöntemleriyle insanların bu ilkeleri bulabileceklerine inandılar.
- Hiristiyanlar deney yapmak üzere ellerle çalışmaya değer vermiştir. El emeğini köle işi olarak gören Yunanlılar ve diğer milletlerde durum böyle değildi.
- Bazıları Bilimsel Devrimi Kopernik’in başlattığını düşünüyor ama Stark buna katılmıyor. Onun katkısı, kendi güneş sistemi modelinde matematiği kullanmasıydı. Ancak devrim, Batlamyus’un güneş ve gezegenler hakkındaki kuramının yanlış olduğunu deneysel gözlemlerle kanıtlamış olan Johannes Kepler (1571–1630) ile başladı.
- Bilime karşı dini baskı olarak örnek gösterilen Galileo (1564–1642), Bruno ve Servetus gibi ünlü vakalarda esas mesele bilimden ziyade teoloji hakkındaydı.
- Stark, Galileo’nun vakasının göründüğünden daha karmaşık olduğunu belirtir (Stark, s 163). Yaşlılığında Katolik Kilisesi tarafından, dünyanın güneşin etrafında döndüğü sözünü (ki bu Kiliseye bağlı olan eski Yunanlılar tarafından önerilen kozmolojik modeldi) geri almaya zorlandı ve hayatının son dokuz yılında inzivaya çekilmeye mahkûm edildi. Ancak, her şeye rağmen, Galileo’nun Tanrı hakkında bir şüphesi yoktu ve her zaman kendisini iyi bir Katolik olarak gördü. Şöyle yazdı: “doğanın kitabı, matematik dilinde Tanrı’nın eli tarafından yazılmış bir kitaptır.”
Bilim ve inancın tarihsel olarak bir tür genel çatışmada olduğu fikri, son birkaç on yılda birçok profesyonel tarihçi tarafından tamamen ortadan kaldırılmıştır. Bu alanda önde gelen tarihçiler arasında, önceden Oxford Üniversitesi’nde çalışmış Profesör John Hedley Brooke, Queensland Üniversitesi’nden Profesör Peter Harrison ve 8 ciltlik Cambridge Bilim Tarihi kitaplarının editörü Profesör Ronald Numbers vardır.2
Daha önce Hollandalı bir uzman olan Profesör R. Hooykaas, Protestan Reformunun modern bilimin ortaya çıkışı üzerindeki etkisini vurgulayarak daha yeni çalışmalara bir zemin hazırlamada yardımcı oldu. Reformcuların bilimin gelişmesi ve özgürlüğü lehine ruhani bir ortam yarattıklarını keşfetti. Buna ‘otoriter rejim karşıtlığı, insanların yapabilme imkanları, rasyonel deneycilik ve tecrübeye vurgu’ dahildir.
Hooykaas şu sonuca varıyor: ‘Rönesans ve Barok dönemin bilim adamlarının antik ve orta çağ Avrupalı öncülleri ya da Doğu filozofları üzerinde herhangi bir entelektüel üstünlükleri olduğu iddia edilmeden, “klasik modern bilimin” 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa’nın batısında ortaya çıktığı basit bir gerçek olarak kabul edilmelidir. Bir kez doğru metotlar keşfedilip sağlam temeller kurulduğunda, doğanın temel bilimindeki (fizik) her bir yeni gelişme daha arı ve doğru bilgiye götürecektir, ama eskisi tamamen bir kenara atılmaz. Bundan sonra, gerekli yeteneğe sahip olan herkes sağlam temeller üzerine kurulmuş bilimin gelişmesine katkıda bulunabilir. Nitekim kültüründe batı bilimi gibi herhangi bir şey ortaya çıkmamış uluslardan gelen bilim adamları bilime dikkate değer katkılarda bulunmuşlardır. Atalarının inançlarıyla tüm bağını koparmış batılılar bile onlardan miras aldıkları gelenekle bilimsel faaliyetlerine devam etmektedirler…
‘Grekoromen kültür ile Kutsal Kitap’a dayalı dinin karşılaşması, gerginlikle geçen yüzyıllardan sonra, yeni bir bilim ortaya çıkardı. Bu bilim antik mirasın zorunlu kısımlarını sürdürdü (matematik, mantık, gözlem ve deney metotları), fakat büyük ölçüde Kutsal Kitap’ın dünya görüşünden kaynaklanan farklı toplumsal ve yöntembilimsel düşünceler tarafından yönlendirildi. Mecazi deyişle, bir beden olarak bilimin bileşenleri Grek olabilirdi, vitaminleri ile hormonları ise Kutsal Kitap’a dayalıydı.’3
Profesör A. N. Whitehead bilimin modern konseptinin, ‘Orta çağın Tanrı’nın akılcılığa sahip olma görüşündeki ısrarından geldiğini, Yehova’nın kişisel enerjisi ile Yunan filozofunun akılcılığı olarak algılandığını …’ gözlemledi. ‘Bilimin mümkünatına inanç… Orta çağ teolojisinden bilinçsiz bir türevdir.’4
Modern bilimin ortaya çıkışının başlangıcında bilimin ‘yıldızları’ kimlerdi?
Bilim tarihçilerinin çoğu, ilk bilimsel cemiyetlerin ve dergilerin kurulduğu 1543-1680 dönemini kritik olarak görürler. Rodney Stark o dönemin bilim ‘yıldızlarının’ bir listesini yapmaya karar verdi. Modern bilimin (ya da o dönemdeki adıyla ‘doğa felsefesinin’) ortaya çıkışında oldukça önemli katkıları olan 52 adam buldu.
Stark bu adamların mezheplerine baktı ve 26’sının Katolik, 26’sının Protestan olduğunu öğrendi. Sonrasında onların dini inançlarına ne kadar adanmış olduklarına dair deliller araştırdı. O dönemin doğa felsefesi yıldızlarının %60’ından fazlası ‘adanmıştı’, sadece 2/52’si (%3,8’i) şüpheci olarak sınıflandırılabilirdi. İşte Stark tarafından tanımlanan 50 Hiristiyan ve diğer dönemlerden 50 önemli Hıristiyan öncü bilim adamı ve matematikçi.
İSA MESİH’İ SEVEN BİLİM ADAMLARI
MODERN BİLİMİN ORTAYA ÇIKMASINDA ÖNEMLİ ROL OYNAYAN İSA MESİH TAKİPÇİLERİNDEN ÖRNEKLER
** Stark’ın listesinden 50 kişi
| BİLİM İNSANI/ MATEMATİKÇİ | KATKISI | DİNÎ KİMLİĞİ | |
|---|---|---|---|
| Robert Grosseteste (İngiliz) | 1168-1253 | Bilimsel metodun gelişmesinde önemli rol oynadı. | Katolik piskopos |
| Roger Bacon (İngiliz) | 1214- 1294 | Her şeyin gözlem sonucu doğrulanması gerektiğini söyledi. | Katolik rahip |
| Nicole Oresme (Fransız) | 1323-1382 | Olasılık, optik ve mekaniğe katkıları oldu. | Katolik piskopos |
| Nicholas of Cusa (Alman) | 1401-1464 | Sonsuz küçük ve izafi hareket kavramlarını geliştirerek matematiğe katkıları oldu. | Katolik kardinal |
| Nicholas Copernicus** (Polonyalı) | 1473-1543 | Gezegenlerin hareketsiz güneşin etrafında döndüğünü öğretti. | Dinini yaşayan Katolik |
| Otto Brunfels (Alman) | 1488-1534 | Botaniğin babalarından biri | Adanmış Protestan |
| Andreas Versalius** (Flaman) | 1514-1564 | Biyoloji ve tıp üzerine çalışmasıyla devrim yaratan anatomist. | Adanmış Katolik |
| Gabriel Fallopius** (İtalyan) | 1523-1562 | Bedenle ilgili birçok keşifte bulunmuş anatomist. | Adanmış Katolik |
| Tycho Brahe** (Danimarkalı) | 1546-1601 | Kepler tarafından sahih gözlemleri kullanılmış astronom. | Geleneksel Protestan |
| William Gilbert** (İngiliz) | 1540-1603 | İlk deneysel fizikçilerden biri, özellikle manyetizma alanında. | Geleneksel Protestan |
| Franciscus Vieta** (İtalyan) | 1540-1603 | Modern cebir formülünün babası. | Geleneksel Katolik |
| Simon Stevinus** (Flaman) | 1548-1620 | Ondalık sayıları geliştirdi ve eğim ve hidrostatik yasalarını keşfetti. | Geleneksel Protestan |
| John Napier** (İskoç) | 1550-1617 | Logaritmanın kâşifi | Adanmış Protestan |
| Henry Briggs** (İngiliz) | 1561-1630 | Napier’in logaritması üzerinde çalıştı ve onu popülerleştirdi. | Adanmış Protestan |
| Francis Bacon (İngiliz) | 1561-1626 | Bilimsel deneyciliğin babaları arasındadır. Deneysel bilimin tümevarım metodunu oluşturdu. | Adanmış Protestan |
| David Fabricius** (Alman) | 1564-1617 | Dönümlü değişen yıldızı ve güneş lekesini keşfetti | Protestan (Luteran) papaz |
| Galileo Galilei** (İtalyan) | 1564-1642 | Gözlemci astronom, fizikçi ve mühendis olarak bilimsel gelişimde büyük bir rol oynadı. | Geleneksel Katolik |
| Johann Kepler** (Alman)  | 1571-1630 | Astronom, gezegenlerin oval yörüngelerinin kâşifi ve modern optiğin babası | Adanmış Protestan |
| Johann Bayer** (Alman) | 1572-1625 | İlk yıldız atlasını üreten astronom | Adanmış Katolik |
| William Oughtred** (İngiliz) | 1575-1660 | Sürgülü cetvelin mucidi ve matematik yazarı. | Adanmış Protestan |
| Christoph Scheiner** (Alman) | 1575-1650 | Astronom, matematikçi ve güneş lekesi araştırmacısı. | Adanmış Katolik (Cizvit papaz) |
| Jan Baptista van Helmont** (Flaman) | 1577-1644 | Gazların kimyanın ve kimyasal fizyolojinin kurucusu | Adanmış Katolik |
| William Harvey** (İngiliz) | 1578-1657 | Kan dolaşımını doğru şekilde açıklayan ilk kişi. | Geleneksel Protestan |
| Marin Mersenne** (Fransız) | 1588-1648 | Akustiğin babası olarak kabul edilir, Avrupalı bilim insanları arasında bağlantı kuran önemli bir kişiydi. | Adanmış Katolik papaz |
| Willebrord Snell** (Hollandalı) | 1591-1626 | Işığın kırılması yasasını keşfeden astronom ve matematikçi | Geleneksel Protestan |
| Pierre Gassendi** (Fransız) | 1592-1655 | Modern zamanların ilk tam mekanik ve materyalist kuramlarından birini geliştirdi. | Katolik papaz |
| Rene Descartes** (Fransız) | 1596-1650 | Analitik geometriyi icat etti ve kuşkuculuğu bilimsel metodun esasını oluşturan bir parça olarak tanıttı. | Adanmış Katolik |
| Giovanni Riccioli** (İtalyan) | 1598-1671 | Astronom ve yer çekiminden ötürü düşen bedenlerin ivmesini tam olarak ölçen ilk kişi. | Adanmış (Cizvit papaz) |
| Pierre Fermat** (Fransız) | 1601-1665 | Kalkülüsün (analiz) icadına yardımcı oldu, başkasından etkilenmeden o da analitik geometriyi keşfetti ve Pascal ile birlikte olasılık kuramını icat etti. | Geleneksel Katolik |
| Athanasius Kircher** (Alman) | 1601-1680 | Hastalık yapıcı mikrop teorisini ve birçok optik, manyetik ve akustik cihazı icat etti. Birçok konu üzerine yazdı ve 760 uzmanın olduğu bir ağı kullanarak bilgi yaydı. | Adanmış (Cizvit papaz) |
| Otto Guericke** (Alman) | 1602-1686 | Vakum pompasını icat etti, mutlak uzay boşluğu kavramının öncüsü oldu, havanın ağırlığını ölçtü ve hava tahmini için hava basıncını kullandı. | Geleneksel Protestan |
| Evangelista Torricelli** (İtalyan) | 1606-1647 | Cıvalı barometreyi icat etti ve atmosferin yüksekliği olduğu sonucuna vardı. | Geleneksel Katolik |
| Giovanni Borelli** (İtalyan) | 1608-1679 | Biyomekaniğin babası | Geleneksel Katolik |
| Johannes Hevelius** (Polonyalı) | 1611-1687 | Ayın en eski haritalarından birini derledi ve kuyrukluyıldızlar üzerine çalıştı | Geleneksel Protestan |
| John Wallis** (İngiliz) | 1616-1703 | Momentumun korunumu kavramını keşfetti ve sonsuz küçükler hesabının gelişmesine yardımcı oldu | Adanmış Protestan papaz |
| Francesco Grimaldi** (İtalyan) | 1618-1663 | Işık kırınımını ilk keşfedenlerden birisidir. Çalışması daha sonra ışığın bir dalga olduğunu göstermekte kullanıldı. | Adanmış Katolik papaz |
| Jeremiah Horrocks** (İngiliz) | 1619-1641 | Venü'nün güneşin bir yanından öteki yanına geçişini gözlemleyip Kepler yasalarının doğru olduğunu gösteren astronom. | Adanmış Protestan |
| Jean Picard** (Fransız) | 1620-1682 | Boylam çizgisinin uzunluğunu doğru şekilde ilk ölçen astronom. Bu ölçümden yola çıkılarak Dünyanın büyüklüğü hesaplanmıştır. | Adanmış Katolik papaz |
| Edme Mariotte** (Fransız) | 1620-1684 | Bağımsız olarak gazın hacmi ve basıncı ile ilgili olan Boyle yasasını keşfetti. Ayrıca gözün kör noktasını keşfetti. | Adanmış Katolik |
| Blaise Pascal** (Fransız)  | 1623-1662 | Olasılık teorisinin bulunmasında ortak oldu, akışkanlar çalışmasına katkıda bulundu ve basınç ve vakum kavramlarını açıklığa kavuşturdu. | Adanmış Protestan |
| Sir William Petty (İngiliz) | 1623-1687 | Sosyoekonomik ve demografik olaylara ölçüm, istatistik ve matematiği uygulayan yenilikçi | Geleneksel Protestan |
| Giovanni Cassini** (İtalyan) | 1625-1712 | Güneş Sisteminin boyutlarını ve Mars ile Jüpiter’in dönme sürelerini hesaplayan ilk kişi; ayrıca Satürn’ün dört uydusunu ve Cassini Bölümü ile halkalarını keşfetti. | Geleneksel Katolik |
| Robert Boyle** (İngiliz-İrlandalı)  | 1627-1691 | Modern kimyanın babalarından biri. Gazın basıncından hacmine dek kapsayan Boyle Yasasının kâşifi; elektriksel kuvvetlerin vakum yoluyla iletildiğini, fakat sesin iletilmediğini buldu; ayrıca ısının oluşmasına parçacıkların hareketinin sebep olduğunu saptadı. | Hıristiyanlığın doğru bir inanç olduğunu gösteren seminerler için ve İncil’in Türkçeye ve başka dillere çevrilmesi için para verdi 5 |
| John Ray** (İngiliz) | 1628-1705 | Bilimsel Ornitoloji (kuşbilimi) temelinin oluşmasında yardımcı olan en büyük natüralistlerden biridir. | Adanmış Protestan |
| Marcello Malpighi** (İtalyan) | 1628-1694 | Mikroskobik anatomi ve histolojinin (dokubilim) kurucusu & fizyoloji ve embriyolojinin babası | Geleneksel Katolik |
| Christiaan Huygens** (Flaman) | 1629-1695 | Işığın dalga teorisini formüle eden matematikçi, fizikçi ve astronom. Ayrıca sarkaçlı saati ve merkezkaç kuvvetini keşfetti. | Adanmış Protestan |
| Isaac Barrow (İngiliz) | 1630-1677 | Kalkülüs temel savını keşfetti | Adanmış Protestan |
| Anton Leeuwenhoek** (Hollandalı) | 1632-1723 | Mikroskobik incelemenin öncüsü ve mikrobiyolojinin babası | Geleneksel Protestan |
| Robert Hooke** (İngiliz) | 1635-1703 | Elastiklik ile ilgili Hooke Yasasını keşfetti. Büyük mucit ve Micrographia kitabının yazarı – mikroskopla incelemelerini içeren resimli bir kitaptır. 6 | Geleneksel |
| Nicolaus Steno** (Danimarkalı) | 1638-1686* | Modern jeoloji düşüncesinin kurucusu | Adanmış Katolik piskopos |
| Regnier de Graaf** (Hollandalı) | 1641-1673 | Foliküller dahil dişi üretim sisteminin üzerinde çalışmasıyla öncü olmuştur. | Geleneksel Katolik |
| Nehemiah Grew** (İngiliz) | 1641-1712 | Marcello Marcello Malpighi ile birlikte bitki anatomisi biliminin kurucusudur. | Adanmış Protestan |
| Isaac Newton** (İngiliz) | 1642-1727 | Tarihin en önemli bilim insanlarından biridir, kalkülüsün ve yer çekimi kanununun ortak bulucusu, hareketin üç yasasının kâşifi (bu yasalar fizik için temel olmuştur). | Adanmış – teoloji üzerine bir milyon söz yazmıştır, ancak inancın esaslarından uzak bazı görüşleri vardır. |
| Ole Roemer** (Danimarkalı) | 1644-1710 | Işığın ölçülebilir hızı olduğunu kanıtladı. Ayrıca ısıölçeri geliştirdi ve cıvalı termometreyi icat etti. | Adanmış Protestan (Stark ‘Geleneksel’ olduğunu söylüyor) |
| John Flamsteed** (İngiliz) | 1646-1719 | Londra’daki Greenwich gözlemevini kurdu ve 3000 yıldızın listesini oluşturdu. | Protestan papaz |
| Gottfried Wilhelm Leibnitz** (Alman) | 1646-1716 | İntegral ve diferansiyel kalkülüsün ortak mucidi, Boole cebirini öngördü ve mekanik hesap makinesini icat etti. | Adanmış Protestan |
| Denis Papin** (Fransız asıllı İngiliz) | 1647-1712 | Düdüklü tencereyi icat etti ve ilk silindir ve pistonlu buhar makinesinin tasarımlarını çizdi. | Adanmış Protestan |
| William Derham (İngiliz) | 1657-1735 | Sesin hızını ilk defa doğru ölçen kişi. Doğa tarihi hakkında yazmıştır. | Adanmış Protestan Papaz |
| John Woodward (İngiliz) | 1665-1728 | Paleontoloji alanının öncüsü | Adanmış Protestan |
| Thomas Bayes (İngiliz) | 1702-1761 | Bilimde veri olarak kullanılan ve günümüzde finans, bilim, mühendislik, felsefe, tıp, spor ve hukuk gibi birçok alanda uygulanan Bayes Olasılık Teoremini keşfetti. | Protestan rahip |
| Carolus Linnaeus (İsveçli) | 1707-1778 | Modern bitki ve hayvan sınıflandırmasının babası. | Geleneksel Protestan: Şöyle yazdı, ‘Tanrı yarattı, Linnaeus düzenledi.’ 7 |
| Leonard Euler (İsviçreli) | 1707-1783 | Geometriyi, kalkülüsü, mekaniği ve sayılar teorisini şekillendiren katkıları olmuş soyut matematiğin kurucularından biri. | Adanmış Protestan |
| Albrecht von Haller (İsviçreli) | 1708-1777 | Deneysel fizyolojinin babası. | Adanmış Protestan |
| Jean Deluc (İsviçreli) | 1727-1817 | Jeolog ve meteorolog. Taşınabilir barometreyi ve higrometreyi icat etti. | Adanmış Protestan |
| Richard Kirwan (İrlandalı) | 1733-1812 | Kimyager ve meteorolojinin öncüsü | Adanmış Katolik |
| William Herschel (Alman asıllı İngiliz) | 1738-1822 | Çift yıldızları belirledi, “asteroit” kelimesini icat etti ve kızılötesi radyasyonu keşfetti. | Geleneksel Protestan |
| Antoine Lavoisier (Fransız) | 1743-1794 | Oksijen ve hidrojeni buldu ve adlandırdı, oksijenin yanmada oynadığı rolü keşfetti, metre sisteminin düzenlenmesine yardımcı oldu, ilk kapsamlı element listesini yazdı ve kimyasal adlandırma reformuna yardımcı oldu. | Geleneksel Katolik |
| Alessandro Volta (İtalyan) | 1745-1827 | Elektrikli bataryanın mucidi. Elektrik ölçüm birimi Volt ismini bu kişiden aldı. | Adanmış Katolik |
| Benjamin Barton (Amerikalı) | 1766-1815 | Amerika’da muazzam bir botanik numunesi oluşturdu ve ilk Amerikan botanik ders kitabını yazdı. | Geleneksel Katolik |
| John Dalton (İngiliz)  | 1766-1844 | Atomların birleşmesini açıklayan Dalton Yasasını keşfetti ve gazların mahiyeti üzerine çığır açan bir araştırma yaptı. | Adanmış Protestan |
| Georges Cuvier (Fransız) | 1769-1832 | Karşılaştırmalı anatomi bilimlerini ve paleontolojiyi kurdu. | Geleneksel Protestan |
| Thomas Young (İngiliz) | 1773-1829 | Işığın birçok dalga özelliklerini kanıtladı ve materyallerin esnekliği için bir ölçü geliştirdi. | Geleneksel Protestan |
| Charles Bell (İskoç) | 1774-1842 | Beynin anatomisi üzerine çalışmış öncü araştırmacı. | Adanmış Protestan |
| Andre Marie Ampere (Fransız) | 1775-1836 | Klasik elektromanyetizmanın kurucularından biri. Günümüzdeki elektrik birimi Amper ismini bu kişiden sonra aldı. | Adanmış Katolik |
| Humphrey Davy (İngiliz) | 1778-1829 | Kimyasal bağlanmanın elektriksel doğasını keşfetti, çeşitli kimyasal elementleri yalıttı ve tanımladı. | Tanrı’ya İnanan |
| Benjamin Silliman (Amerikalı) | 1779-1864 | Birleşik Devletler’de bilimin gelişmesine yardımcı olmuş jeolog ve kimyager. Petrolü damıtan ilk kişi. | Adanmış Protestan |
| Mary Somerville (İskoç)  | 1780 –1872 | ’19. yüzyılın bilim Kraliçesi’ olarak tanınan astronom, matematikçi ve bilimi popülerleştiren kişi. | Adanmış Protestan 8 |
| William Buckland (İngiliz) | 1784-1856 | Paleontolog ve jeolog | Adanmış Protestan papaz |
| William Prout (İngiliz) | 1785-1850 | Tüm ağır elementlerin atomlarının, hidrojen atomlarının kümeleri olduğunu ileri sürdü; sindirim ve metabolizma kimyası alanlarında keşifleri oldu. | Adanmış Protestan |
| Adam Sedgwick (İngiliz) | 1785-1873 | Modern jeolojinin kurucularından biri | Adanmış Protestan |
| Michael Faraday (İngiliz)  | 1791-1867 | Tarihin en etkili bilim insanlarından biri; elektromanyetik indüksiyon, diamanyetizma ve elektroliz alanlarında büyük keşifler yaptı. | Adanmış Protestan |
| Samuel Morse (İngiliz) | 1791-1872 | Bir telgraf sisteminin ve Mors alfabesinin gelişmesine yardımcı oldu. | Adanmış Protestan |
| John Herschel (İngiliz) | 1792-1871 | Bilimsel metot üzerine etkili tezler yazdı, yüzlerce nebulayı keşfetti, fotoğraflar için hipo sabitleyiciyi icat etti ve ozalit yapılmasını sağlayan mavi baskıyı icat etti. | Adanmış Protestan 9 |
| Charles Babbage (İngiliz) | 1792-1871 | İlk mekanik bilgisayarı ve bir oftalmoskop icat etti. | Adanmış Protestan |
| William Whewell (İngiliz) | 1794-1866 | İndüksiyon teorisini inceledi, bir anemometre (rüzgâr ölçer) icat etti. | Anglikan papaz |
| Justus von Liebig (Alman) | 1803-1873 | Organik kimyanın kurucusu ve gübre endüstrisinin babası. Liebig kondansatörü dahil birçok icadı vardır. | Geleneksel Protestan 10 |
| Richard Owen (İngiliz) | 1804-1892 | ‘Dinozor’ kelimesini türetti, paratiroid bezini keşfetti ve ilk kez dev Moas'ı ve trikinoz parazitini tanımladı. | Geleneksel Protestan |
| Louis Agassiz (İsviçreli) | 1807-1873 | Buzullar ve soyu tükenmiş balıklarla ilgili çığır açan incelemeler yaptı. | Geleneksel Protestan 11 |
| James Forbes (İskoç) | 1809-1868 | Isı iletimi ve sismoloji üzerine araştırmalar yaptı. | Adanmış Protestan |
| Asa Gray (Amerikalı) | 1810-1888 | Çoğunu yeni tür olarak adlandırdığı 200.000 bitkiyi derleyen ‘Amerika’nın botanik babası’. | Adanmış Protestan |
| Joseph Henry Gilbert (İngiliz) | 1817-1901 | Azot ve süper-fosfat gübreler geliştirdi ve bunların mahsuller üzerindeki etkilerini inceledi. | Adanmış Protestan |
| James Joule (İngiliz) | 1818-1889 | Isı ve mekanik iş arasındaki ilişkiyi buldu. Bu buluş enerjinin korunumu kanununa önayak oldu. Bu kişinin ismiyle anılan bir enerji birimi vardır. | Adanmış Protestan |
| George Gabriel Stokes (İngiliz) | 1819-1903 | Akışkanlar dinamikleri, optik ve matematiksel fiziğin temellerine katkıda bulundu. | Adanmış Protestan |
| Gregor Mendel (Avusturyalı)  | 1822-1884 | Genetik bilimini kurdu; kalıtımdaki birçok matematiksel kuralı, çekinik ve baskın özellikleri saptadı. | Adanmış Katolik rahip |
| Lord Kelvin (William Thompson) (İrlandalı-İskoç)  | 1824-1907 | Termodinamiğin ilk iki yasasını belirtti, mutlak sıfır sıcaklığının -273,15 °C olduğu sonucuna vardı. | Adanmış Protestan |
| William Huggins and Margaret Huggins (İngiliz-İrlandalı) | 1824-1910 | Yıldızların ve diğer gök cisimlerinin kimyasal bileşenlerinin belirlenmesinde spektroskopik metotlar uygulayarak gözlemsel astronomi konusunda devrim yarattı. | Geleneksel Protestan |
| Bernhard Riemann (Alman) | 1826-1866 | Matematiksel analiz, sayı teorisi ve diferansiyel geometriye kalıcı katkıları oldu ve Einstein’ın genel izafiyet teorisine matematiksel bir temel oluşturdu. | Adanmış Protestan |
| Joseph Lister (İngiliz) | 1827-1912 | Antiseptik ameliyatın öncüsü. | Adanmış Protestan |
| Balfour Stewart (İskoç) | 1828-1887 | Bedenlerin aynı dalga boyunda enerji yaydığını ve emdiğini ilk defa keşfeden kişi; ayrıca yersel manyetizma üzerinde çalıştı. | Adanmış Protestan |
| James Clerk Maxwell (İskoç)  | 1831-1879 | Elektrik ve manyetizmanın aynı güç olduğunu keşfetti. Işığın elektromanyetik bir dalga olduğunu ve elektrik, manyetizma ve optik ile bağlantılı olduğunu kanıtladı. Ayrıca gazların kinetik teorisiyle ısının kökenini açıkladı. | Adanmış Protestan |
| P. G. Tait (İskoç) | 1831-1901 | Matematik fizikçisi ve termodinamik alanındaki ilk öncülerden; ayrıca düğüm teorisini araştırdı. | Adanmış Protestan |
| Willard Gibbs (Amerikalı) | 1839-1903 | Modern istatistiksel mekanik ve kimyasal termodinamik alanlarını kurdu ve vektör analizini icat etti. | Dinini yaşayan Protestan |
| Emil Kocher (İsviçreli) | 1841-1917 | Tiroidin fizyolojisi, patolojisi ve cerrahisi üzerine araştırmalar yaptı (1909’da Nobel Ödülünü kazandı). | Adanmış Protestan (Moravyalı) |
| Wilhelm Röntgen (Alman) | 1845-1923 | Tanısal tıpta devrim niteliğinde bir keşif olan röntgeni ilk üreten ve ortaya çıkaran kişi. | Geleneksel Protestan |
| John Ambrose Fleming (İngiliz) | 1849-1945 | Termiyonik diyotu icat etti ve böylece elektronik çağını başlattı. Elektrik transformatörü teorisine katkıda bulundu. | Adanmış Protestan |
| JJ Thomson (İngiliz)  | 1856-1940 | Atom altı parçacığı, yani elektronu ilk keşfeden oldu ve kütle spektrometresini icat etti. | Adanmış Protestan 12 |
| Heinrich Hertz (Alman) | 1857-1894 | Elektromanyetik dalgaların varlığını kesin olarak kanıtlayan ilk kişi. Frekans birimi adını bu kişiden aldı. | Geleneksel Protestan |
| Pierre Duhem (Fransız) | 1861-1916 | Kimyasal termodinamiğe ve sürekli ortamlar mekaniğine kayda değer katkıları oldu. | Adanmış Katolik |
| Karl Landsteiner (Avusturyalı) | 1868-1943 | İnsanın üç ana kan grubunu saptadı: A, B ve 0, kandaki RH faktörünü keşfetti ve çocuk felcinin bulaşıcı bir hastalık olduğunu kanıtladı. | Adanmış Katolik |
| Annie Maunder (İrlandalı) | 1868-1948 | Güneş ve güneş lekelerini inceledi ve 27 gün süren manyetik fırtına döngüsünü keşfetti. | Adanmış Protestan |
| Guglielmo Marconi (İtalyan) | 1874-1937 | Uzun mesafeli radyo yayınına öncülük eden radyo mucidi. | Geleneksel Katolik |
| Arthur Eddington (İngiliz) | 1882-1944 | Yıldızların, enerjilerini nükleer füzyondan elde ettiklerini ileri süren ilk bilim insanı. Einstein’ın Genel İzafiyet Teorisi'ni deneysel olarak doğruladı. | Adanmış Protestan (Quaker mezhebi) |
| Arthur Compton (Amerikalı) | 1892-1962 | Elektromanyetik radyasyonun parçacık mahiyetini gösteren Compton etkisini keşfetti. | Adanmış Protestan |
| Georges Lemaitre (Fransız) | 1894-1966 | Uzayın ve evrenin genişlediğini keşfetti; Hubble yasasını keşfetti. | Katolik papaz |
| Werner Heisenberg (Alman)  | 1901-1976 | Kuantum mekaniğini ilk oluşturanlardan biri. Heisenberg Belirsizlik İlkesini formüle etti. | Adanmış Protestan (Luteran) |
| Kathleen Lonsdale (İngiliz) | 1903-1971 | Kristalografi bilimini geliştirmede etkili kimyager. | Adanmış Protestan (Quaker mezhebi) |
| Ernest Walton (İrlandalı) | 1903-1995 | Atomu yapay olarak bölmek için Cockcroft ile çalıştı; E = mc2 olduğunu kanıtladı. | Adanmış Protestan |
| Marguerite Perey (Fransız)  | 1909–1975 | Keşfedilen son doğal olarak oluşan 87 numaralı elementi, yani fransiyumu saptayan Fransız kimyager. | Adanmış Fransız Protestan |
| Werner von Braun (Alman) | 1912-1977 | Roket bilimcisi, ABD uzay programının babası. | Adanmış Protestan |
| Charles Townes (Amerikalı) | 1915-2015 | Lazeri ve mazeri icat etti. Samanyolu'nun merkezinde bir kara delik olduğunu saptadı. | Adanmış Protestan |
“Nobel Ödüllerinin 100 Yılı”13 adlı incelemeye göre 1901 ila 2000 yılları arasında verilen ödülleri gösteren listedeki kişilerin %65,4’ü dini tercihleri olarak çeşitli biçimlerde Hiristiyan olarak tanımlanıyor. Toplamda Hiristiyanlar, Nobel Ödüllerinin Kimyada %72,5’ini, Fizikte %65,3’ünü, Tıpta %62’sini, Ekonomide %54’ünü kazandılar.
REFERANSLAR
- Stark, Rodney. For the Glory of God (p. 198). Princeton University Press. Kindle Edition.
- John Hedley Brooke, Science and Religion –Some Historical Perspectives [Cambridge University Press, 2014]; John Brooke and Geoffrey Cantor, Reconstructing Nature –The Engagement of Science and Religion [Edinburgh: T&T Clark, 1998]; Peter Harrison, The Territories of Science and Religion [University of Chicago Press, 2017] and Peter Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science [Cambridge University Press, 2008]; Jeff Hardin, Ronald Numbers and Ronald Binzley [eds], TheWarfare Between Science and Religion –the Idea That Wouldn’t Die [Johns Hopkins University Press, 2018]; Ronald L. Numbers, Galileo Goes to Jail and Other Myths About Science and Religion [Harvard University Press, 2009]; Allan Chapman, Slaying the Dragons –Destroying Myths in the History of Science and Faith [Oxford: Lion, 2013].
- Hooykaas, R, Religion and the Rise ofModern Science, Scottish Academic Press, Edinburgh 1972, s. 161.
- Whitehead, Alfred N., Science and the Modern World, Free Press, New York 1967, pp.12-13
- Stark, s. 197.
- Robert Hooke New Studies s.19
- Swedish Naturalists
- PERSONAL RECOLLECTIONS FROM EARLY LIFE TO OLD AGE OF MARY SOMERVILLE
- Graves, Dan, Scientists of Faith, Kregel Publications1996, s. 115
- Religion and Science in the Thought of Liebig
- The Ambiguous Agassiz
- Sir J.J. Thomson: A True Practicing Christian
- Baruch Shalev, Atlantic 2003.
FOTOLAR
1, 4 Johannes Kepler // Photo credit: Stratageme.com on Visual hunt / CC BY-NC-SA
2, 7 John Dalton // Photo credit: Leo Reynolds on Visualhunt.com / CC BY-NC-SA
3, 9 Lord Kelvin // Photo credit: National Galleries of Scotland Commons on VisualHunt
5 Blaise Pascal // Photo credit: The British Library on VisualHunt
6 Robert Boyle // Photo credit: ouhos on Visualhunt.com / CC BY-SA
8 Michael Faraday // Photo credit: Royal Institution on Visual Hunt / CC BY-NC-ND
10 Gregor Mendel // Photo credit: Internet Archive Book Images on Visual hunt
11 Mary Somerville // Photo credit: The British Library on Visualhunt.com
12 Clark Maxwell // Photo credit: Smithsonian Institution on Visual Hunt
13 J J Thomson // Photo credit: Internet Archive Book Images on Visualhunt.com
14 Werner Heisenberg // Photo credit: Smithsonian Institution on Visualhunt
15 M Perey // Photo credit: U.S. Department of Energy onVisualhunt
