O’nun Ölümünden Sonraki Yayılma Tarihçesi
M.Ö. 63
İsrail’deki Roma hükümetinin başlangıcı.M.Ö. 4
Beytlehem’de İsa Mesih’in Doğumu.M.S. 30
İsa Mesih’in Çarmıha Gerilmesi.30
İsa’nın takipçilerini, O’nun öğretişlerini ve dirilişini cesaretle duyuran kişiler haline getiren İsa’nın Kutsal Ruhu’nun gelişi (Elçilerin İşleri, 2. bölüm). Bazen bu olay “Kilisenin Doğum Günü” olarak anılır. O gün, farklı Akdeniz uluslarından gelen 3000 Yahudi ve Yahudiliği kabul edenler, İsa Mesih’e iman etti.34
Gazze’de Filipus’un, İsa’ya iman eden birini vaftiz etmesi. Bu kişi, Etiyopya kraliçesinin haznedarıydı.34
Tarsus'lu Saul’un iman etmesi ve ilk Hiristiyanlar arasında en çok sözü geçen kişilerden biri haline gelip Elçi Pavlus olması.
39
Petrus’un Sezariye’de, Kornelius’un evindeki Yahudi olmayan kişilere müjdeyi bildirmesini söyleyen bir rüya görmesi.47
Pavlus’un Kıbrıs’tan geçip Antalya, Konya ve Anadolu’nun diğer bölgelerini de kapsayan ilk hizmet yolculuğu.49
Markos’un Mısır’daki İskenderiye kentine gitmesi.
50
Kudüs’deki Toplantı (Elçilerin İşleri, 15. bölüm) Yahudi geleneklerine göre yetişmiş İsa Mesih’e inanlıların yanı sıra Yahudi olmayan inanlılar da kabul edildi.
51
Pavlus’un ikinci hizmet yolculuğuna çıkması. Bu yolculuk onu, Türkiye’den geçirip Yunanistan topraklarına götürdü. Korint ve Atina gittiği yerler arasındaydı.52
Tomas’ın Hindistan’a ulaşması ve orada kilise kurması.
54
Pavlus’un tüm Batı Anadolu, Makedonya ve Ahaya’yı içeren üçüncü hizmet yolculuğuna çıkması.
60
Pavlus’un Romalı bir yüzbaşının gözetiminde Roma’ya gönderilmesi ve bir gemi kazasının ardından Malta’da Müjde’yi yayması.
62
İsa’nın kardeşi Yakup’un şehit olması.
64
İmparator Neron Hiristiyanları suçlasın ve onlara zulmetsin diye Roma’nın yakılması.
65
İsa Mesih’in takipçileri oldukları gerekçesiyle Petrus ve Pavlus’un idam edilmesi.
70
Bir Yahudi isyanının ardından, Romalı general Titus tarafından Kudüs'teki tapınağın yerle bir edilmesi. Bu olayın gerçekleşeceği önceden İsa Mesih tarafından bildirilmişti.
70-100
Markos, Matta ve Luka Müjdelerinin kaleme alınışı.
79-81
İmparator Domitianus’un (Vespasianus’un büyük oğlu ve Tapınağı yakıp Yahudi Ayaklanmasını bastıran general) saltanatı.
90-110
Yuhanna Müjdesinin kaleme alınışı.
100
Cezayir’de Hiristiyanların ortaya çıkışı.
110
Antakyalı İgnatius’un şehit edilmesi.
112
Genç Plinius’un, Bitinya ilinde Hiristiyanlığın hızlı bir şekilde büyüdüğünü kaydetmesi.
150
İsa’nın mesajının Portekiz ve Fas’a yayılması.
155
Antakyalı İgnatius’un genç emektaşı ve hayranı olan İzmir episkoposu Polikarpos’un şehit edilmesi.
161-80
Roma imparatoru Marcus Aurelius’un zamanındaki Hiristiyanlara karşı büyük zulüm dönemi.
167
Britanyalı Lucius’un ricası üzerine, müjdecilerin Britonları Hiristiyanlığa döndürmeleri için gönderilmesi.
174
Avusturya’da Hiristiyanların ortaya çıkışı.
196
Asur topraklarında (o dönemde Partlar Asur’u yönetiyordu), Bardesanes’in Asurlular, Partlar, Baktriyalılar (Kuşanlar) ve Pers İmparatorluğu’nda yaşayan diğer milletler arasındaki Hiristiyanlar hakkında yazması.
197
Tertullianus’un, Hiristiyanlığın Kuzey Afrika toplumlarındaki tüm sınıflara yayıldığını yazması.
200
İsviçre ve Belçika’da Hiristiyanların ortaya çıkışı.
206
Edessa kralı Süryani Abgar’ın Hiristiyan inancını benimsemesi.
230
Bilinen en eski kamuya açık kilisenin inşası.
250
İmparator Decius’un tüm Roma İmparatorluğunda, Hiristiyanlara karşı zulüm buyruğu çıkarması.
270
Antonius’un inziva hayatını seçmesi ve inzivaya çekilip dua etme akımını başlatması.
300
Büyük Horasan bölgesinde Hiristiyanların ortaya çıkışı; hesaplamalara göre dünya nüfusunun %10’unun Hiristiyan olması; Kutsal Kitap’ın çeşitli kısımlarının 10 ayrı dilde mevcut olması.
303
Tarihçi Arnobius’un, Hiristiyan mesajının Çin’e ulaştığını kaydetmesi.
303
İmparator Diocletianus’un zamanında Hiristiyanlara karşı şiddetli zulüm.
313
İmparator Konstantin’in Milan Fermanını çıkararak Hiristiyanlığı meşrulaştırması. Bir yıl öncesinde düşünde yanan bir çarmıh görmüş ve İsa Mesih’in adanmış bir takipçisi olmuştu.
314
Ermenistan kralı III. Tiridates ve Albanya kralı Urnayr’ın iman etmesi.
325
Konstantin’in İznik’te gerçekleşen episkoposlara yönelik İlk Konsey çağrısı. Burada, İznik Bildirgesi denen inanç özeti kaleme alındı. Mesih'in tamamen insan ve tamamen ilahi olduğunun Kutsal Kitap'a uygun olduğunun beyan edilmesi
330
Etiyopya kralı Aksumlu Ezana’nın Hiristiyanlığı resmî din olarak ilan etmesi.
334
Merv / Mâverâünnehir bölgesi için ilk episkoposun atanması (günümüzde bu bölgede Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Kazakistan’ın güneybatısı yer alır).
337
İmparator Konstantin’in ölümünden kısa süre önce vaftiz olması.
358
Büyük Basileios’un bir manastır topluluğu kurması.
380
Roma İmparatoru I. Theodosius’un Hiristiyanlığı, Roma İmparatorluğunun tek resmî dini olarak ilan etmesi.
381
Birçok ülkeden kilise önderlerinin katıldığı Birinci Konstantinopolis (İstanbul) Konseyi.
382
Hieronymus’a Kutsal Kitap’ı Latinceye çevirme görevinin verilmesi.
386
Augustinus’un Hiristiyan inancına iman edip yazıları ve öğretişleriyle bu inancın önde gelen savunucularından biri olması.
405
Hieroymus’un Vulgata adı verilen Latince Kutsal Kitap çevirisini tamamlaması.
420
Şeyh Aspebet’in yönetimi altındaki bir Arap bedevi kabilesi iman etti.
425
Herat (Afganistan) ve Semerkant’a (Özbekistan) ilk episkoposların atanması.
431
Efes Konseyi (Kutsal Yazılarla uyuşmayan inanışları kabul etmemek adına düzenlenmiş birçok konseyden biri).
449
Efes’te, Papa I. Leo’nun Papalık makamının üstünlüğünü öne sürmesi. Bu iddiaya göre Papa tam yetkili, üstün ve tüm Hiristiyan Kilisesi üzerindeki tek evrensel güçtü. (Sonradan bu düşünce Protestanlar tarafından Kutsal Kitap’a uymadığı gerekçesiyle reddedildi).
451
Kalkedon (Kadıköy) Konseyi.
496
Galya Franklarının kralı I. Clovis’in 3000 savaşçısıyla birlikte iman etmesi.
500
Kuzey Yemen’de Hiristiyanların ortaya çıkışı.
525
Nursialı Benedikt’in Monte Cassino’da bir manastır kurması. Bu manastırda; kurallar, ağır işçilik, Kutsal Yazı çalışması ve duayı içeren bir yaşam tarzı vardı. Birçok manastır bu anlayışı kopyalamıştır.
553
Konstantinopolis Konseyi.
596
Büyük Gregorius’un, Müjde tekrar bildirilsin diye Augustinus’u ve onunla birlikte bir ekibi İngiltere’ye göndermesi. Orada bir yıl içerisinde 10.000 kişi vaftiz oldu.
635
Küçük Asya’dan ve Acemistan’dan ilk Hiristiyan müjdecilerin (aralarında Alopen’in de bulunduğu Nasturi keşişler) Çin’e ulaşması.
637
İtalya’nın kuzeyinde yaşayan bir Alman halkı olan Lombardların Hiristiyan olması.
650
Hollanda’da ilk kilisenin kurulması.
680
Hiristiyan Kutsal Yazılarının ilk defa Arapça’ya çevrilmesi.
864
Bulgaristan’ı Hiristiyanlaştıracak olan Prens Boris’in iman etmesi.
867
Tüm Sırp kabilelerinin Hiristiyanlığa geçmesi.
880
Büyük Moravya’da ilk Slav başepiskoposluğunun kurulup başına Metodius’un geçmesi; Kutsal Kitap Slav diline çevrildi.
912
Fransa’daki Normanların Hiristiyan olması.
948
Macar kabilelerinin önderinin Hiristiyanlığa geçmesi.
957
Kiev prensesi Olga’nın vaftiz olması.
965
Danimarka kralı I. Harold’un Hiristiyanlığa geçmesi ve Danimarka halkının Hiristiyan inancını kabul edebilmesi için engelleri kaldırması.
966
Polonya kralı I. Mieszko’nun Hiristiyanlığa geçmesi ve Polonya’da Hiristiyanlık dönemini başlatması.
1015
Kievan Rus’ oymaklarının (Rusların soyları) söyleniyor; II. Olaf Haraldsson’un tüm Norveç’in kralı olması ve Norveç’in Hiristiyan inancına son kez geçişine önayak olması.
1054
Doğu Ortodoks ve Batı Katolik kiliselerinin ilahiyat görüşleri farklılıkları, Latin ve Grek sözcülerinin siyasi görüş farklılıkları ve Papanın yetkisinin arttırılması girişimi nedenleriyle ayrılması.
1095’ten 1206’ya
Kudüs’ü Müslümanlardan geri alma girişimi olarak dört kez yapılan Haçlı Seferlerinde sözde Hiristiyanlar korkunç şeyler yaptılar.
1115
Bernard tarafından Fransa’da ilk manastırın kurulması.
1150
Oxford ve Paris’te Hiristiyan temelli üniversitelerin kurulması.
1200
Bu tarihte Kutsal Kitap 22 farklı dilde mevcuttu.
1208
Assisili Françesko’nun İsa Mesih’i takip etmek uğruna servetini bırakması.
1215
İngiltere’de kralın gücünü sınırlanıp ülkedeki herkesin haklarının tanınması adına Magna Carta’nın (Büyük Sözleşmenin) ruhban sınıfı tarafından kaleme alınması.
y.1225-74
Ortaçağ’ın en önemli düşünürlerinden biri olan Thomas Aquinas’ın Hiristiyan ilahiyatı üzerine yazarak iman ile akıl arasındaki ilişkiyi açıklaması.
1266
Moğol hükümdarı Han’ın Marco Polo’nun babasını ve amcasını (Niccolo ve Matteo Polo), Avrupa’ya dönüp Papadan 100 Hiristiyan müjdeci göndermesi talebini iletmeleri için göndermesi (sadece iki kişi kabul etti, ancak biri Moğol topraklarına ulaşamadan hayatını kaybetti).
1302
Papanın Üstünlüğünün İlanı.
1382
John Wycliff tarafından Kutsal Kitap’ın Latinceden İngilizceye çevrilmesi.
1413
Jan Hus kilise önderlerinin İsa’nın öğretişlerine göre yaşamadıklarını söylediği için kazıkta yakıldı.
1453
Fatih Sultan Mehmet’in Konstantinolopis’i Bizanslılardan alması. Bu olayla Doğu Roma İmparatorluğu sona erdi. Birçok Grek âlim yanlarına İncil’nın Grekçe elyazmalarını alarak kaçtılar ve Venedik’e ulaştılar.
1455
Johannes Gutenberg’in Kutsal Kitap’ı tipo baskı (değiştirilebilir metal harflerle baskı) yöntemiyle basmaya başlaması – bu yöntemle basılan dünyadaki ilk kitap buydu.
1479
İspanya Kralı ve Kraliçesi tarafından Hiristiyanlığa geçenlerin samimiyetini sınamak amacıyla [Sözde!] Hiristiyan İspanyol Engizisyonunun kurulması.
1493
Papa VI. Alexander’ın, İspanya’nın Yeni Dünyayı (Amerika kıtaları) Katolik merkezleri kurarak kolonileştirmesine izin vermesi; Kristof Kolomb’un Hiristiyan rahipleri yanına alarak Yeni Dünyaya ikinci yolculuğuna çıkması.
1506
Roma’da yeni Aziz Petrus Bazilikasının inşasına başlandı. Sonra 1517’de inşaatın devamı için para toplamak adına Papa X. Leo yardımda bulunan kişilerin günahlarının bağışlanacağını söyledi. Luther, Kutsal Kitap’a aykırı olduğu için açıkça bu durumun karşısında durdu.
1512
Michelangelo’nun Sistina Şapeli fresklerini tamamlaması.
1516
Erasmus’un, Grekçe İncil’nın ilk baskı versiyonunu yayınlaması. Bu yayın, Avrupa’nın her yanındaki çevirmenler tarafından İncil’in sıradan insanların okumasını sağlamak amacıyla kaynak olarak kullanıldı.
1517
Martin Luther’in 95 Tezini Almanya’nın Wittenburg kentinde ilan etmesi. Bu tezler, Katolik Kilisesinin bazı uygulamalarının Kutsal Kitap’a aykırı olduğunu gösteriyordu. Böylece Protestan Reformu başladı.
1521
Worms Konseyi – Luther, Katolik kilise önderlerinin önüne çıkarıldı ve ondan Tezlerini geri çekmesini istediler. Luther bu isteği geri çevirdi ve Papa tarafından Katolik Kilisesinden aforoz edildi.
PROTESTAN REFORMU SONRASI: AŞAĞIDAKİ OLAYLAR, BÜTÜN İNANÇ VE UYGULAMA İLKELERİNDE (İTİKAT VE TATBİK) YALNIZCA KUTSAL KİTAP’A DAYANILMASI GEREKTİĞİNE İNANAN HİRİSTİYANLARIN TARİHÇESİDİR
1517’den itibaren
Protestan Reformunun iki ana harekete ayrılması: (1) Kilisenin yönetimin yetkisine bağlı olması gerektiğine inanan Luteryenler ve Reformcu mezhepler. (2) Anabaptistler ve diğer gruplar ise yönetimin Kilise üzerinde bir yetkisi olmadığına inanıyorlardı.
1522
İlk Almanca İncil’in yayınlanması. Eski ve Yeni Ahitlerin ikisini de içeren Almanca Kutsal Kitap’ın tamamı 1534’te yayınlandı.
1525
Anabaptist hareketinin başlaması – bebek vaftizini kabul etmezler, yalnızca İsa Mesih’e bağlılık sözü verenlerin vaftiz olması gerektiğine inanırlar. William Tyndale’in oldukça etkileyici olan İngilizce Kutsal Kitap tercümesini tamamlaması.
1530
Augsburg Bildirgesi – Reformun bir parçası olarak Luteryen Kilisesinin inanç açıklamalarının kaleme alınması.
1534
İngiltere’nin Kralı olan VIII. Henry’nin, Papa yerine Anglikan Kilisesinin başına geçmesi. Papa, kralın karısından boşanıp Anne Boleyn ile evlenmesine izin vermemişti.
1536
Fransız Jean Calvin’in Hiristiyan Dininin Kurumları adlı kitabını yayınlaması. Calvin, Protestan Kilisesinin bazı mezheplerini oldukça etkilemişti.
1550
Bu tarihte Kutsal Yazıların basılı hali 28 dilde mevcuttu.
1545-63
Trento Konseyi: Roma Katolik Kilisesi’nin Protestan reformuna nasıl karşılık vereceğine karar vermek üzere toplanması.
1555
Augsburg Barış Antlaşması’nın Almanya’daki dini savaşları sona erdirmesi.
1611
Kutsal Kitap’ın Kral James Versiyonu çevirisinin yayınlanması. Bu çeviri, İngiliz dilini inanılmaz derecede etkilemiştir.
1646
Westminster İnanç Bildirgesi’nin kaleme alınması. İskoçya Kilisesi ve diğer Presbiteryen mezheplerinin inançlarının özetidir.
1730-60
“Büyük Uyanış”: ABD’deki Protestanlar arasında binlerce kişinin Mesih’e imanını yeniden ikrar ettiği büyük uyanış hareketi.
1738
John ve Charles Wesley iman etti. Sonraki yıllarda, İngiltere’de bir Hiristiyan uyanışının öncüsü oldular. Bu uyanışın sonucu olarak sosyal düzenlemeler ve Protestan Metodist mezhebi ortaya çıktı.
1750-1800
Puritanizmin Ortaya Çıkması – ruhsal tecrübeye ve uygulamaya odaklanan bir Protestanlık biçimi. Jonathan Edwards gibi ilahiyatçılar aracılığıyla Yeni Dünyada geniş çapta bir etkisi oldu.
1770
George Whitefield’in ölümü. George Whitefield, Britanya’da ve özellikle Kuzey Amerika’daki Britanya kolonilerinde Büyük Uyanışın yayılmasında etkin olmuş bir İngiliz ve Anglikan rahibiydi.
1780
İngiltere’de Robert Raikes tarafından hafta boyunca çalışan çocukları eğitebilmek için Pazar Okulu hareketinin başlatılması.
1792
William Carey’nin, sonraki 50 yıl boyunca birçokları tarafından takip edilecek olan Baptist Hizmet Derneğini kurması (2012’de yapılan bir araştırma, Protestan hizmetlerinin yüksek kalitede basım, eğitim, ekonomik gelişme, toplumsal gelişme, özel mülkün korunması ve yozlaşmanın azalması konularında önemli ölçüde ilişkili olduğunu göstermiştir 2
1800
Endonezya’nın Doğu Asya’daki en büyük kiliselere sahip olması. Protestan Hiristiyanların sayısı 200.000’e yükselmişti.
1807
William Wilberforce (Parlamento Üyesi) ve Thomas Clarkson adlı Protestanlar tarafından İngiltere’de köle ticaretini ortadan kaldırmaya yönelik uzun bir kampanya yürütülmesi ve neticesinde Birleşik Krallıkta bunun bir kanun olarak yürürlüğe konması.
1845
David Livingstone’un güney ve orta Afrika’da inceleme ve müjdeleme çalışmalarına başlaması. Araplar ve diğerlerinin köle ticaretini devam ettirmelerine karşı kampanya yürütmüştü.
1884
Kore’de Hiristiyanlığın kurulması. Günümüzde Güney Kore nüfusunun %20-30 kadarı Hiristiyan’dır.
1904-5
Sonrasında Britanya’nın diğer bölgelerini, İskandinavya’yı, Avrupa’nın ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerini etkileyecek olan Galler’deki Hiristiyan uyanışı.
1905
Los Angeles’teki Azusa Caddesinde Pentikost hareketinin doğuşu.
1910
Dünyadaki Hiristiyan sayısının yaklaşık 600 milyona ulaşması.
1917-40
Komünist Rusya’da kiliselere zulmün başlangıcı. 130.000 rahip tutuklanmış, bunlardan 95.000’i idam mangası tarafından idam edilmişti. Protestanların çoğu illegal olarak bir araya geliyordu. Bu gruplar fark edildiğinde önderleri hapse atılıyordu.
1950-80
Afrika’daki Hiristiyan sayısının hızla artması – 1980’e gelindiğinde sayıları yaklaşık 200 milyona ulaşmıştı.
1960’tan itibaren
Pentikost hareketinin inanç ve uygulama ilkelerinden ilhamla oluşturulmuş Hiristiyan mezheplerini içeren Karizmatik kilise hareketinin başlangıcı. Bu hareket, batı Hiristiyanlığında önemli ölçüde büyümüştür.
1955
Martin Luther King Jr., 1968’de bir suikast sonucu ölene dek ırkçılığa karşı sivil haklar mücadelesinin öncüsü olmuş bir Hiristiyan pastördü.
1976
Mao’nun kültürel devriminin sonu ve Çinli Hiristiyanların sayısının inanılmaz ölçüde artmasının başlangıcı. Bu Hiristiyanlar resmî olmayan ev kiliselerinde toplanırlardı (2019’da sayıları yaklaşık 50-80 milyon kadar olmuştur).
1979
Mesih’in hayatını anlatan İsa Filmi’nin yayımlanması. Aralarında Türkçe’nin de bulunduğu 1000’i aşkın dilde dublajı yapılmıştır.
2010
Protestan kiliselerinin 20. Yüzyıldaki inanılmaz artışı sonucunda Brezilya’da 40 milyon ve Güney Afrika’da 36 milyon imanlının olması. 32015
2,3 milyar imanlı sayısıyla 7,3 milyar olan dünya nüfusunun yaklaşık üçte birini (%31) oluşturan Hiristiyanlığın dünyanın en büyük dini olması. 1,8 milyar imanlıyla (%24) İslam ikinci en büyük dindir (Pew Araştırma Merkezi verileri).
2018 - 20
Yüzyılın en etkili Hiristiyan önderlerinden biri olan Amerikalı müjdeci ve önde gelen müjdeci Hiristiyan önder Billy Graham’in vefatı. 200 milyondan fazla kişiye çoğunlukla açık stadyumlarda müjdeyi vaaz etmişti.
2019
Hiristiyan Yayıncılığı: Günümüzde Hiristiyanlık hakkında 6 milyon basılı kitap mevcuttur.
2019
Hiristiyan müziği: yıllık ortalama satışı 50 milyondur (CD ve dijital indirme).
Protestan Reformu Neydi?
Yıllar içerisinde Roma Katolik Kilisesi’ne Kutsal Kitap’a aykırı uygulamalar sızdı, Martin Luther adlı bir keşiş detaylı bir şekilde Kutsal Kitap’ın üzerinde çalışana dek kimse bu durumun farkına varamadı.
Martin Luther bu uygulamaları protesto etti ve neticesinde Papa tarafından aforoz edildi. Katolik Kilisesi’nin yanlış uygulamalarını protesto edenlere “Protestan” adı verildi.
Daha sonra Luther, sıradan insanlar okuyabilsin ve yararlanabilsin diye Kutsal Kitap’ı Almancaya çevirdi.
Luther’in ardından ortaya çıkan Protestan mezhebine Luteryen adı verildi.
Protestanlar kişinin, Kutsal Kitap’ı okuyarak ve çalışarak Tanrı’yla doğrudan kişisel ilişki kurmasına büyük önem verirler. Katolikler ise Kilisenin yetkisine ve ritüellere önem verirler.
Protestanların ve Katoliklerin Tanrı ve İsa Mesih hakkındaki temel inançları aynıdır.
Protestanlar
- İnanç ve uygulama ilkeleri yalnızca Kutsal Kitap’a dayanır.
- Kiliseler eşittir ve yönetiminden kendileri mesuldür.
- Kutsal Kitap’ta Papalık makamı diye bir şey yoktur.
- Tüm inananlar rahip olabilirler.
- Her vaftiz olmuş kişi Kutsal Komünyon olarak bilinen İsa’nın ölümünü anma ayinine katılabilirler. Ekmek ve şarap sadece İsa’nın ölümünün sembolleridir.
- Protestanlar İsa’nın annesi Meryem’i çok kutsanmış bir kişi olarak görürler, ancak Katoliklerin onun hakkındaki öğretişlerini Kutsal Kitap’a uygun bulmazlar.
Katolikler
- İnanç ve uygulama ilkeleri Kutsal Kitap’ın yanı sıra Kilise geleneklerine de dayanır.
- Tek hakiki Kilise, Papa’nın yönetimi altındaki evrensel Katolik Kilisesi’dir.
- Katolikler Papa’yı, İsa tarafından Kilisenin ilk önderi olarak belirlenen Havari Petrus’un halefi olarak görürler.
- Sadece erkek rahipler sıradan Katolikler üzerinde yetkilidir.
- Sadece Katolikler ayine katılabilirler ve sadece rahipler komünyonu onlara verebilir. Ekmek ve şarap İsa’nın bedeni ve kanına dönüşür.
- Katolikler İsa’nın annesi Meryem’i yüceltirler. Ona dua ederler; hiç günah işlemediğine, her zaman bakire olduğuna ve Tanrı’nın onu göğe aldığına inanırlar.
REFERANSLAR
1. Bu kronoloji Wikipedia ve Howard Culbertson‘kinden uyarlanmıştır.
2. Robert D. Woodberry, “The Missionary Roots of Liberal Democracy.” American Political Science Review (2012) 106#2: 244–274.
3. Pew Research Center.
