Müziğin Gelişmesine Etkileri
İsa Mesih Dünya Müziğini Nasıl Etkilemiştir?
İsa Mesih en önemli buyruğun Tanrı’yı bütün yüreğinle, bütün canınla, bütün aklınla ve bütün gücünle sevmek olduğunu söyledi (Markos 12:28-29). Şarkı söylemek, aklı olduğu kadar yüreği ve canı da işin içine kattığı için İsa Mesih’in öğrencileri ilahi söylemek konusunda oldukça isteklilerdi ve şimdiye kadar da pek çok müzik türünü etkilemişlerdir.
- Eski Antlaşma Mezmurları – Mezmurların çoğu ezgi söylemeyi teşvik eder. Örneğin Mezmur 33:1 şöyle der, ‘Ey doğru insanlar, RAB’be sevinçle haykırın! Dürüstlere O’nu övmek yaraşır…O’na yeni bir ezgi söyleyin.’ O zamanlarda Yahudiler sinagoglarda ilahi söyledikleri için, ilk Hiristiyanlar da Mezmurları ezgi biçiminde söylediler.
- İncil İsa Mesih’in kendisinin de ilahi söylediğini kaydetmiştir – muhtemelen 118. Mezmur’u söyledi.
- İncil, Elçi Yuhanna’nın görümünde (Vahiy) cennette de ilahiler söylendiği anlatılır.
Zaman geçtikçe, İsa’nın takipçileri ilahiler ve ruhsal ezgiler yazdılar (Koloseliler 3:16). Bunlar evlerdeki ibadetlerde veya daha geniş topluluklarla yapılan ibadetlerde söylenmiştir.
Yıllar sonra, Hiristiyanlar birkaç amaçla ilahiler bestelemişlerdir:
- Tanrı’yı karakterinden ötürü övmek.
- Evreni yaratışındaki olağanüstü güzellik ve çeşitlilik için Tanrı’yı övmek ve O’na şükretmek.
- Bir Kurtarıcıyı, yani İsa Mesih’i insanlığı günahtan kurtarsın diye dünyaya gönderdiği için Tanrı’yı övmek ve O’na şükretmek.
- Kutsal Kitap’taki hakikatleri öğretmek (özellikle okuma yazması az olan ya da hiç olmayan kişilere).
- Hiristiyan inancının hakikatlerini iman etmeyenlere açıklamak.
- Hiristiyan inancının hakikatlerini iman etmeyenlere açıklamak.
İlk zamanlarda bazı Hiristiyanlar, putperest ayinleri ya da onların ahlâksız yaşam tarzlarıyla ilişkili olduğu gerekçesiyle dünyevî melodilere karşıydı. Ancak William Booth’un da söylediği gibi, ‘Neden en iyi melodilere iblis sahip olsun ki?’ Yıllar sonra farklı müzik türleri Hiristiyanlar tarafından kabul edildi ve Hiristiyan ilahilerinde kullanıldı, çünkü kilisenin dışında kalan insanlar tarafından da sevilen müzik türündeydiler.
Hiristiyan inancına göre her birey yaratıcı Tanrı’nın suretinde yaratılmıştır; bu inanç, Hiristiyan olmayanların da iyi melodiler ortaya çıkarabileceğini kabul etmeye yöneltir. Hiristiyan inancının hakikatlerini iman etmeyenlere açıklamak.
İsa Mesih’in takipçilerinden etkilenen müzik türleri
Bu müzik türleri, O’na duyulan sevgiden ve O’nu övme arzusundan ortaya çıkmıştır.
İlahi söylemek – İlahiler erken tarihlerde bestelenmeye başlamıştır. M.S. 150’lerde Edessalı Bardesanes’in bestelediği 150 ilahi vardı. Diğer ilk ilahi yazarları arasında Hieronymus ve Ambrosius vardır. Reform döneminde birçok ülkede yüzlerce yeni ilahi bestelenmiştir. Alman besteciler arasında Martin Luther de vardı. Luther bu konu üzerine şöyle yazmıştır: “Her coşkulu insan yüreğinin üzerinde kraliçe ve hükümdar olduğu için haklı olarak ödüllendirilmesi gereken yalnızca Tanrı’nın sözüne göre müziktir.”
Geçtiğimiz 2000 yıl boyunca, günümüze dek dünyanın her tarafından çeşitli dillerde binlerce ilahi bestelenmiştir. Bunlardan bazıları çok popüler olmuştur. Örneğin, İsa Mesih’in doğuşunu anlatan Avusturya ilahisi ‘Silent Night’ (Sakin Gece) dünyanın en çok tercüme edilen ilahilerinden biridir (100 dilden fazla). Aşağıda ana dili İngilizce olan ünlü bestecilerden birkaçı sıralanmıştır:
Isaac Watts (1674–1748) – İlk çocuk ilahi kitabı da dahil olmak üzere 600 ilahi yazmıştır; diğer kitapları arasında mantık üzerine yazdığı bir ders kitabı da vardır. Bu kitap Harvard, Yale, Oxford ve Cambridge üniversitelerinde kullanılmıştır.
John Newton (1725–1807) – Bu eski köle tacirinin yazdığı 280 ilahinin arasında İngilizce olarak en çok söylenen ‘Amazing Grace’ (Yüce Lütuf) adlı ilahi de vardır. Judy Collins tarafından söylenen 1970 versiyonu Birleşik Krallık en popüler şarkıları listesinde 67 hafta kalmıştır. Kadın şarkıcıların teklileri arasında daha uzun listede kalmış olan yoktur (bu versiyon Birleşik Krallıkta 5. sıraya, Birleşik Devletlerde 15. sıraya çıkmıştır).
Charles Wesley (1707-1788) – İngiltere’de Metodist mezhebinin kurucusu John Wesley’nin erkek kardeşidir. Charles bazıları bugün hala söylenmekte olan 6000’den fazla ilahi yazmıştır.
Fanny Crosby (1820-1915) – ‘Blessed Assurance’ ve ‘To God be the Glory’ (Yücelsin Allah! Ne Büyük İşleri!) de dahil 9.000’den fazla ilahi yazmış olan Amerikalı görme engelli bir Hiristiyan. Bu kadının bir günde altı ilahi yazdığı olurdu.
Koro müziği – İnsanlar ilk zamanlardan itibaren gruplar halinde, birlik içinde ilahiler söylemişlerdir. M.S. 500 civarında katedrallerin kurulmasıyla birlikte koro müziği gelişmiştir. Zamanla besteciler basit tekdüze söyleyişin ötesine geçmek istediler. Kadınların kilisede söylemesine izin verilmediğinden, küçük erkek çocuklar katedrallere ve kiliselere bağlı koro okullarında yüksek soprano sesleri çıkarmak üzere eğitildiler.
Daha sonra, dinî müzikte sözcüklerin net ve vurgulu söylenmesi için Protestan reformcular her notaya bir hecenin düşmesi konusunda ısrarcı oldular. Bunun sonucunda melodiye ve birlikte ilerleyen metin ve melodiye daha fazla odaklanıldı. Bugün dünyanın en ünlü korolarından bazıları, kiliselere ve katedrallere bağlı koro okullarında yetiştirilmektedir.
Klasik müzik – Batı müziğinin en büyük bestecilerinden bazıları İsa Mesih’in adanmış takipçileriydi. Diğerleri de ibadetler (ayinler) ya da cenazeler (dinî ağıtlar) için Hiristiyan müziği bestelediler fakat bazı temelsiz inançlara, hatta agnostik inançlara sahip olabiliyorlardı. Yine de hepsi İsa Mesih’in hayatı ve öğretişlerinden etkilenmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Johann Sebastian Bach (1685 – 1750) – Batı müziğinin en büyük bestecilerinden biridir, ardında 1000’den fazla beste bırakmıştır. Müziğin tek amacının Tanrı’yı yüceltmek ve insan ruhunu diriltmek olması gerektiğini hissetti. Yazmadan önce boş kâğıtları şu kısaltmalarla işaretlerdi: ‘J.J.’ (‘Bana yardım et, İsa’) ya da I.N.J. (‘İsa’nın adıyla’). Kâğıdın sonundaysa şu harfleri yazardı: S.D.G. (‘Soli Deo Gloria’, yani ‘Yalnızca Tanrı’nın yüceliği için’).
Albert Einstein onun için şöyle demiştir: “Bach için şunu söylemek zorundayım – dinleyin, çalın, sevin, hürmet edin ve çenenizi kapalı tutun”. Brahms da şöyle dedi: ‘Bach’ı çalışın. Onda her şeyi bulacaksınız.’ Bkz.
George Frederick Handel (1685 – 1759) – Bir Luteran olarak yetiştirildi, Kutsal Kitap’tan ilham alarak yazdığı ‘Mesih’ adlı eser en müthiş oratoryolardan biridir.
Franz Joseph Haydn (1732 – 1809) – Senfoninin Babası; orkestrayı modernize etti, yaylı çalgılar dörtlüsünü icat etti ve müzik dilinde devrim yarattı. Dindar bir Latin Katolik olan Haydn derinden dinine bağlı bir adamdı. Bestelediği eserlerin çoğu Kilise içindir ve bütün bestelerine şu Latince deyişle başlar, “In nomine Domini” yani ‘Rabbin adıyla’ ve şununla bitirir, “Laus Deo” yani ‘Tanrı’ya yücelik olsun’.
Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791) – Dünyanın en büyük bestecilerinden bir başkası. 60’ın üzerinde dinî eseri vardır ve Requiem (Ağıt) adlı şimdiye kadar bestelenmiş en muhteşem Requiem olarak kabul edilir.
Antonio Vivaldi (1678-1741) – Üstat kemancı ve besteci. Ünlü Dört Mevsim adlı eseri yazan kişi. Bu eser en çok icra edilmiş ve kaydedilmiş parçalardan biridir. Papaz olarak yetiştirilen Vivaldi yaklaşık 600 konçerto, opera ve sonat bestelemiştir. Daha fazla bilgi
Ludwig Van Beethoven (1770 -1827) – Dünyanın en büyük bestecilerinden bir başkası. Sonat, senfoni, konçerto ve dörtlü yapılarının kapsamını genişleten önemli bir müzikal yenilikçiydi. Adanmış bir imanlı olmasa da Katolisizmden etkilenmiştir. Bununla birlikte Beethoven bestelediği ayin için Missa Solemnis “‘eserlerimin baş tacı’ demiştir. Daha fazla bilgi
Felix Mendelssohn Bartholdy (1809 – 1847) – Tutkulu bir Hiristiyan’dı ve 750 bestesinin arasında Kutsal Kitap’a dayanan birçok eseri vardır.
Franz Liszt (1811 – 1886) – En büyük piyanistlerden biridir, birçok dinî parça bestelemiştir. Şöyle yazmıştır: ‘Çarmıh için ateşli özlem ve Çarmıhın yükselişi her zaman benim hakiki, en derin işim oldu.’
Franz Schubert (1797–1828) – Schubert dini bütün biriydi ancak inançları temelden uzaktı. Altı tane Latince Ayin dahil kayda değer sayıda dinî eseri vardır.
Antonin Dvorak (1841 – 1904) – Dvorak kendisini meşhur eden Yeni Dünya Senfonisi’ni yazmıştır. Ayrıca Hiristiyanlık etkisiyle yazdığı birçok eseri vardır. Yazdığı D Majör Ayin için şu yorumda bulunmuştur: “Dindar olmama o kadar da şaşırmayın. Dindar olmayan bir sanatçı böyle bir şey üretemezdi.”
Igor Stravinsky (1882 – 1971) – Şöyle demiştir: ‘Müzik Tanrı’yı yüceltir. Müzik, tüm şaşaasına karşın kilise binasından daha iyi bir şekilde Tanrı’yı yüceltir; kilisenin en büyük süsü müziktir.’
Olivier Messiaen (1908 – 1992) – Koyu bir Katolik olan Fransız ünlü besteci. “Müziği sevdiğim için besteciyim ve inandığım için de Hiristiyanım. İnancımın gerçeklerini konser salonunda empoze ettim” demiştir.
Country müzik – Bu tür, popüler şarkıları, İrlandalı ve Kelt keman ezgilerini, geleneksel balatları ve kovboy şarkılarını Afro-Amerikan Blues müziği ve Avrupa göçmen topluluklarından müziklerle harmanlayan Amerikan halk müziğinden ortaya çıktı. Şimdiki bu ticari tür 1920’lerde, “hillbilly” türünden ortaya çıktı, ancak artık çok daha gelişmiş durumdadır. Hiristiyan country müziği, 20. yüzyılın ortalarında dağ müziği, kovboy müziği ve Gospel müziğinin bir karışımı olarak meydana geldi.
Caz – Duke Ellington gibi ilk müzisyenlerden bazıları güçlü Hiristiyan imanlılardı. Ellington, Gospel müziğinin melodilerinden ilham almış ve kendi müziğini geliştirmiştir. 1
Rhythm and blues (R&B) – Rhythm and blues ilk kez 1940’larda ortaya çıktı ve rock and roll müziğine öncü oldu. Caz ve blues’un yanı sıra R&B de siyahi gospel müziğinden oldukça etkilenmiştir.
Çağdaş Hiristiyan Müziği (CCM) – 1960’ların sonu 1970’lerin başında ABD’deki binlerce genç, İsa Mesih’le ilgilendi ve O’na adandı. “İsa Hareketi” (‘the Jesus Movement’) olarak bilinen bu olayda gençlerden oluşan yeni nesil, Kutsal Ruh’un müthiş etkisiyle kiliselere akın ederek bateri ve elektro gitar gibi enstrümanları da içeren kendi müziklerini beraberinde getirdiler. Akabinde kilise dışındaki insanlara da cazip gelen bir stilde müzik bestelemeye başladılar.
Bu tarz, günümüzde Hillsong (29 Aralık 2017’den bu yana 760 milyon kez dinlendi), Bethel ve başka birçok grupla devam etmektedir. Popüler solo sanatçılar arasında Chris Tomlin, Matt Redman, Graham Kendrick, Michael W Smith ve Stuart Townend vardır. 2017 yılında bu türde 17 milyon albüm satılmıştır.
Türk Hiristiyan müziği – Katolik ve Ortodoks kiliselerinde söylenen müzik yüzyıllar öncesine dayanır ve bu nedenle muhafazakâr olma eğilimindedir. Protestan kiliselerinde ise günümüzde çoğu şarkı ve ilahiler batı tarzındadır, birçoğu popüler batı ilahilerinin çevirisidir. Bununla birlikte az sayıda da olsa Erol Özer, Memduh Uysal, Adrienne Neusch gibi Türk tarzında besteleyenler de mevcuttur. Turgay ve Sibel Üçal gibi sanat müziği türünde besteleyenler Ali Yazar ve gibi halk müziği türünde besteleyenler de vardır.
Sanat müziği üzerine bir kitabın yazarlarından biri olan Aram Kerovpyan’a göre ilk sanat müziği eserleri genellikle Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler tarafından bestelenmiştir.
Radyo Shema’da birçok Hiristiyan şarkı ve ilahi çalınmaktadır.
Yeni Yaşam Yarınları tarafından yayınlanan ‘Tanrı’yı Yüceltelim’ adlı ilahi kitabı sadece sözleri içeren ve notalı olmak üzere iki versiyonuyla mevcuttur ve satın alınabilir.
Ayrıca TY kitabındaki tüm ilahilerin yanı sıra birçok ilahinin (2000’i aşkın) hem sözleri hem de akortları bu web sitesinden indirilebilir: Sitede ses kayıtlarını dinlemek de mümkündür. Bir de yeni Hiristiyan bestecilerin ilahileri Umut Kalesi adlı gençlere yönelik bir web sitesine yüklenmektedir.
Özet – Bu sadece kısa bir genel bakıştır ve tüm Hiristiyan müziğini içermez (Ör. Latin Amerika, Afrika ve Asya gibi yerlerin Hiristiyan müzikleri). Ancak, yıllar boyunca İsa Mesih’in batı dünyası müziğindeki muazzam etkisi ve bu etkinin tüm dünyaya yayılışı inkâr edilemez. O’nun takipçileri O’nun örnek kişiliğinden, öğretişlerinden, ölümünden ve dirilişinden ilham almış ve tüm insanlık uğruna yaptıklarından dolayı O’na karşı sevgilerini ve minnetlerini müzik besteleyerek ifade etmişlerdir.
FOTOLAR
1 Johann Sebastian Bach Goldberg-Variationen, Neos Classics // Neos Music
2 Erkek korosu // David Mark from Pixabay
3 Korosu // Afagen on VisualHunt.com / CC BY-NC-SA
4 Tsuihin // TimoStudios on VisualHunt.com / CC BY-SA
5 Foto // Shema Radyosu
6 YAŞAM AMACIM SENSIN // bibleinmylanguage.com
REFERANS
1 William Edgar. ‘The Deep Joy of Jazz’.
